Bijna dagelijks fiets ik langs een huis met een mooie vuurdoorn op het zuiden. Als het
dezer dagen droog of mooi weer is, vergaat horen en zien je bij die struik. Het lijkt wel
of alle huismussen uit de buurt zich daar hebben verzameld en elke dag ruim genoeg
stof tot overleg hebben.
De huismus eet zaden en insecten. Het lied van dit ‘zang’vogeltje beperkt zich tot
getjilp. De mus is een standvogel: hij blijft jaarrond binnen een paar honderd meter
van zijn nestplaats. Het mannetje is te onderscheiden van het vrouwtje, omdat hij
uitgesprokener getekend is (zie illustratie). Een mussenpaar bouwt samen een nest,
waarin het vrouwtje 4-7 eieren legt. Na ongeveer 12 dagen broeden, komen de
eieren uit. De eerste dagen worden de kuikens door beide ouders met insecten
gevoed, maar al snel wordt het dieet gevarieerder en plantaardiger. Na ongeveer 2
weken vliegen de jongen uit.

Bijzonder

In Nederland zijn de huismussen de laatste decennia sterk afgenomen van 1-2 naar
0.5 – 1 miljoen broedparen. Hoewel het nog een algemene vogel is, staat de soort
daarom sinds 2004 als ′zorgelijk′ op de Rode Lijst voor bedreigde vogelsoorten. Deze
dalende trend, die nog steeds doorgaat, heeft vele oorzaken, b.v. in de steden:
huizen worden gebouwd zonder dakpannen, of zo goed geïsoleerd, dat er geen
broedholletjes zijn. Het betegelen van tuinen neemt zijn tol evenals het in onbruik
raken van het buiten uitkloppen van tafelkleden. Door het netheidsstreven in de
wijken zijn er minder wilde hoekjes met zaden en insecten. Verder speelt de sterke
toename van het aantal katten sinds de 90-tiger jaren een rol. In de landbouw: het
verbouwen van andere gewassen (mais) dan granen. Het afdekken van mest, waar
voorheen veel insecten bij rondvlogen. Efficiënter oogsten waardoor er minder voor
de mussen blijft liggen. Natuurlijke oorzaken: door afnemend pesticidegebruik neemt
de roofvogelstand toe, waaronder de sperwer. Een nest jonge sperwers wordt met
zo’n 700 vogels grootgebracht, waaronder veel mussen.

Waar

De huismus leeft bijna overal ter wereld, i.i.g. in bijna alle gematigde en subtropische
streken, vaak dichtbij of in woongebieden van mensen. Voor een deel is de
verspreiding op een natuurlijke wijze verlopen, voor een deel is de huismus door de
mens verspreid en geldt als cultuurvolger.

Speciale oproep: Actieplan huismus
Om de huismus voor verdere teruggang te behoeden heeft Vogelbescherming
Nederland en actieplan opgesteld, waaraan gemeentes, bouwbedrijven,
hoveniers en burgers een bijdrage aan kunnen leveren. Huismussen zijn
standvogels en groepsdieren, die niet ver vliegen. Herkolonisatie kan alleen
vanuit bestaande kolonies. De belangrijkste aanbevelingen in het plan zijn:
holtes (her)openen en/of nestkasten plaatsen in groepen, het planten van
halfhoge inheemse struiken en het inrichten of laten bestaan van ruigtes. En
natuurlijk helpt het ook als u uw tafelkleed weer dagelijks uitklopt of kruimels
strooit. Graag krijgen we meldingen waar groepen mussen zich nog
gehandhaafd hebben in de Haarlemmermeer en ook wie er belangstelling
heeft om mee te werken aan het actieplan voor de huismus. Misschien een
leuke kerstgedachte of voornemen voor het nieuwe jaar.