De VOOR Beeldprijs
In Rotterdam zit een leuk, maatschappelijk betrokken bedrijf: VOOR.nl. Zij maken 10 % van hun omzet (niet winst!) beschikbaar voor maatschappelijke initiatieven. Dit jaar was het thema: Een gezonde samenleving. Daar weten wij wel raad mee in relatie met de natuur. Om een lang verhaal kort te maken: deze week werd een intensief proces van 8 maanden afgesloten waarin we uit 80 voorstellen bij de 6 prijswinnaars behoorden en € 20.000 kregen voor de aanleg van bloemenweides in 5 gemeentes. (foto)
Wat werkt beter: geld verdienen of een gunfactor?
Elke week krijg ik de vraag: Waar leven jullie van als je zo veel dingen gratis doet?
Achter die vraag schuilt meestal het idee dat geld alles bepalend is in het leven maar daar ben ik het hartgrondig mee oneens. Het is eerder een vastgeroest idee van een samenleving die klem zit. We zitten klem in het idee dat alles om de mens draait, dat geld het belangrijkste is en dat groei en eigenbelang de enige vorm van vooruitgang is. Die manier van denken, zeker vanaf de industriële revolutie, heeft ons ver gebracht. Maar inmiddels zo ver dat we aan dat succes ten onder dreigen te gaan.
We zitten inmiddels met bijna 8 miljard mensen op deze kleine planeet en aan alle kanten merk je dat het vastloopt. Dit uit zich in 20-30 problemen zoals ontbossing, plastic soep, drinkwatergebrek, klimaatproblemen, zoönosen zoals Corona, maar ook in politieke instabiliteit en het uit elkaar vallen van de samenleving (in geklaag en korte lontjes). Een ‘kort door de bocht’ verklaring daarvoor is dat we gewoon te dicht op elkaar zitten om ons prettig te voelen en met onze ‘voetafdruk’ 2 a 3 aardes opeisen die er niet zijn. Dat te dicht op elkaar zitten speelt vooral in steden. Als reactie op dat te dicht op elkaar zitten ontstaat “korte lontjes gedrag” en criminaliteit en daar reageert de overheid op door regels te stellen. In 3000 jaar zijn daarbij de 10 wetten van Mozes uitgebouwd naar een monstrum van meer dan 10 miljoen pagina’s. Omdat die regels vanuit 1.000 perspectieven (arbo, milieu, belasting, verkeer, etc) zijn gemaakt zijn ze op veel punten schurend en zelfs met elkaar in conflict. Dat merkt iedereen die een uitkering of een vergunning wil aanvragen.
Eigenlijk komt niemand daar meer uit omdat het juridische systeem boven de menselijke maat is gegroeid. Erger nog, juridisch denken is vooral gestoeld op wat er verkeerd kan gaan en op controle en dat helpt niet mee om het ‘samen’ leuk te maken. De effecten van dat systeem zie je in de toeslagenaffaire, in de gascrisis en bij de boeren maar het speelt overal. In feite creëert deze manier van denken een lam leggende bureaucratie waarin mensen hun verantwoordelijkheid niet meer durven te nemen en (ondanks vaak goede bedoelingen) teveel van hun tijd spenderen aan het doorschuiven van zwarte pieten en hete aardappels naar ’een ander’. Daardoor is bureaucratie een belangrijke aanjager van het uit elkaar vallen van de samenleving geworden. De dagelijkse gordiaanse knoop wordt eigenlijk alleen nog maar doorbroken door ’wat betaalbaar wordt gemaakt’ en dat is lang niet altijd het beste voor het algemeen belang en de lange termijn.
Het denken in geld lijkt daarmee een knieval te worden voor het feit dat we het moreel, ecologisch en volgens de menselijke maat niet meer aankunnen. Daarom heb ik een broertje dood aan economisch denken want het hoort niet om de mens alleen te gaan maar om het hele ecosysteem. Wat hebben we eraan als we nog 10 jaar potverteren en dan via een uit de bocht gierende klimaatcrisis creperen? Het hoort niet om geld te gaan maar om hoe we het samen leuk kunnen maken en niet om pakken wat je pakken kan maar om het algemeen belang van de samenleving, de natuur en de toekomst die nog 100.000 jaar en meer meekan.
Het hoort ook niet om groei te graan. Groei en leven voor korte termijn eigenbelang is juist het probleem. Om het nog enigszins acceptabel te houden voor onszelf, onze kinderen en de achteruit hollende flora en fauna zullen we moeten leren leven met minder maar wel op een leukere manier.
En daar komt die gunfactor om de hoek. Steeds meer merk ik dat het zonder geld kan en dat dat nog leuker is ook: een voorbeeld hiervan is de meerbomen.nu actie: we hoeven om CO2 uit de lucht vast te leggen geen bomen te kopen. Mijnheer Timmermans kan geen 3 miljard bomen kopen bij kwekers… maar alleen al in Nederland kun je er 5-10 miljard per jaar gratis oprapen uit de natuur en dat oprapen doen mensen die zich zorgen maken over hun toekomst met alle liefde als vrijwilligers. Dat is dus 2x gratis. Daarbij laten bedrijven die door hebben dat wij het hart op de goede plek hebben ons gratis bij hen vergaderen in bv hun hotel en lenen ons vrachtwagens uit die ze in het weekend niet gebruiken. Zo komt er een carrousel op gang waarin er bijna gratis positieve energie gaat stromen die anders wegvloeit uit de samenleving en waar steeds meer anderen zich ook bij aansluiten. En dat is die gunfactor, die vaak krachtiger is dan het gevoel dat je tekort gedaan word. En je wordt er wederzijds blij van. Zo kan ik tientallen voorbeelden geven: dat we terreinen gratis in gebruik mogen nemen als groentetuin en dat we nog geld erbij krijgen in plaats van dat we huur moeten betalen, dat we planten en bolletjes gratis krijgen om uit te delen, dat we een column in kranten mogen plaatsen en ga zo maar door.
Franke van de Laan
Stichting MEERGroen
Meerbomen.nu
Klimaatburgemeester Haarlemmermeer