Het vetje is een karperachtig visje dat leeft in stilstaande en langzaam stromende wateren. Het vetje is een opvallend klein visje met relatief grote schubben en bek.
Het heeft een groenbruine rug en een zilverwit tot blauwachtige buik. Het grote
(witte) oog is ook karakteristiek. Het vetje voedt zich voornamelijk met watervlooien
en met eieren en larven van vis. De soort waardeert schoon water met
onderwaterplanten en begroeide oevers.
Een bedreiging voor de soort is het verdwijnen van onderwaterplanten door
vermesting en vervuiling. Bij veldonderzoek bleek dat vetjes zich dan maar één
generatie lang konden handhaven. Soms komt het vetje massaal voor.
De vis is geslachtsrijp als het een lengte van ongeveer 6 centimeter heeft bereikt. De
maximale lengte bedraagt 14 centimeter. Exemplaren van meer dan 7 centimeter
worden zelden gevangen.
Bijzonder
Pas sinds 1921 is het vetje bekend uit Nederland. Daarvoor werd hij over het hoofd
gezien, of beschouwd als jong ‘witvisje’.
Een groot probleem is het oprukken van een nieuwe parasiet. Deze komt voor bij de
de Aziatische Blauwband (een verwante vissoort) die 40 jaar geleden in Roemenië is
uitgezet en aan een opmars in heel Europa bezig is. De stand van het vetje loopt
sinds die tijd gestaag terug en het dier is daarom op de rode lijst van bedreigde
zoetwatervissen gekomen.
Als het vetje in contact komt met het water waarin de blauwband gezwommen heeft,
wordt er geen kuit meer geproduceerd en sterft zo’n 70 procent van de populatie elk
jaar. De gestorven dieren hebben aanzienlijk schade aan de ingewanden en in het
bijzonder aan de geslachtsorganen. Zie de foto voor het verschil van een vis met
(onder) en zonder (boven) parasieten.
Waar
Het visje komt op diverse plaatsen door heel Nederland voor, maar als hij een keer
wordt gevangen, herkennen vissers het vetje vaak niet. Ook in de Haarlemmermeer
komt het vetje voor, vooral in peilvakken met achtervakbemaling en het liefst bij
bruggen en waar het water stroomt. Sterfte door de parasiet is hier nog niet
waargenomen. Meestal komt het vetje in scholen voor, maar is nergens algemeen.